Eser Sözleşmesinin Sona Ermesi

Başlangıçta yaklaşık olarak belirlenen bedelin, işsahibinin kusuru olmaksızın aşırı ölçüde aşılacağı anlaşılırsa işsahibi, eser henüz tamamlanmadan veya tamamlandıktan sonra sözleşmeden dönebilir. 

Eser, işsahibinin arsası üzerine yapılıyorsa işsahibi, bedelden uygun bir miktarın indirilmesini isteyebileceği gibi, eser henüz tamamlanmamışsa, yükleniciyi işe devamdan alıkoyarak, tamamlanan kısım için hakkaniyete uygun bir bedel ödemek suretiyle sözleşmeyi feshedebilir.

Türk Borçlar Kanununun 484.maddesinde tazminat karşılığı fesih düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında işsahibi herhangi bir haklı neden öne sürmeden de sözleşmeyi fesih hakkını kullanabilir. 

İşsahibi, eserin tamamlanmasından önce yapılmış olan kısmın karşılığını ödemek ve yüklenicinin bütün zararlarını gidermek koşuluyla sözleşmeyi feshedebilir. İşsahibi, henüz tamamlanmamış eser için tazminat karşılığı fesih hakkını kullanabilir. 

İşsahibi, fesih iradesine yükleniciye ileterek sözleşmeyi fesheder. 

İşsahibinin ödemesi gereken tazminatın hesaplanmasında yüklenicinin müspet zararları göz önünde bulundurulur. Yüklenici kısmen tamamladığı eser için sözleşmede bir bedel belirlenmişse onu talep eder. Sözleşmede kısmen tamamlanan kısma ilişkin bir bedel tayin edilmemişse eserin tamamlanan kısmı için yapılan harcamalar tespit edilir. İşçilik, malzeme, makine kullanımı ve yoksun kılınan kâr tespit edilir. Bir diğer tazminat kalemi ise yüklenici bu eseri meydana getirmiş olsaydı elde edeceği kârdır. 

Özetle kısmi tamamlama ve eserin bitirilip tesliminde elde edilecek kâr yüklenicinin müspet zararıdır. Hâkim, müspet zararın hesabında mahrum kılınan kâra ilişkin indirim uygulayamaz. İşsahibinin tazminat sorumluluğu kusursuz sorumluluktur. Tazminat karşılığı fesih durumunda kusur incelemesi yapılmaz.

Türk Borçlar Kanununun 483.maddesinde eserin yok olması sebebiyle sözleşmenin feshi düzenlenmiştir. Eser teslimden önce beklenmedik olay sonucu yok olursa işsahibi, eseri teslim almada temerrüde düşmedikçe yüklenici, yaptığı işin ücretini ve giderlerinin ödenmesini isteyemez. Bu durumda malzemeye gelen hasar, onu sağlayana ait olur. 

• Esere ilişkin hasar teslim ile birlikte işsahibine geçmektedir. 
• Eser henüz teslim edilmemiş ise hasara ilişkin sorumluluk yüklenicidedir. 
• Yüklenici eseri tamamlamış fakat işsahibi teslim almak konusunda temerrüde düşürülmüş ise hasar sorumluluğu işsahibindedir. 
• Eser teslim edilmeden önce beklenmedik olay sonucu yok olursa yüklenici bedel talep edemez. 
• Eserin meydana getirilmesi için malzeme işsahibi tarafından sağlanmış ve eser teslim edilmeden önce beklenmedik olay sonucu yok olmuşsa malzemeye ilişkin sorumluluk işsahibi üzerinde kalır. 
• Eserin meydana getirilmesi için malzeme yüklenici tarafından sağlanmış ve eser teslim edilmeden önce beklenmedik olay sonucu yok olmuşsa malzemeye ilişkin sorumluluk yüklenici üzerinde kalır. 
• Eserin tamamlanıp işsahibine teslim edilmesinden sonra yok olması durumunda ise hasar sorumluluğu işsahibine geçtiği için yüklenici eser yok olsa da bedel talep etme hakkında sahiptir. 
• Beklenmedik olay sonucu yok olmanın kabul edilebilmesi için eserin yok olmasında yüklenici ya da işsahibinin kusuru olmamalıdır. 
• Sözleşme taraflarından birinin kusuru ile eser yok olmuşsa kusurlu taraf oluşan zarardan sorumlu olur.

Eserin işsahibince verilen malzeme veya gösterilen arsanın ayıbı veya işsahibinin talimatına uygun yapılması yüzünden yok olması durumunda yüklenici, doğabilecek olumsuz sonuçları zamanında bildirmişse, yaptığı işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerinin ödenmesini isteyebilir. İşsahibinin kusuru varsa, yüklenicinin ayrıca zararının giderilmesini de isteme hakkı vardır. 

• Yüklenici, özen yükümlülüğüne uygun hareket etmiş olması muhtemel kayıplar konusunda işsahibini bilgilendirmiş buna rağmen işsahibinin verdiği talimatlar neticesinde eser yok olmuşsa yaptığı işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerin ödenmesini isteyebilir. 
• İşsahibi tarafından verilen malzemenin ayıplı olduğu konusunda yüklenici doğabilecek olumsuz sonuçlar konusunda işsahibini bilgilendirmiş fakat işsahibi bu bilgilendirmeyi dikkate almamışsa yüklenici, işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerin ödenmesini isteyebilir. 
• İşsahibi tarafından gösterilen arsanın ayıplı olduğu konusunda yüklenici, işsahibini doğabilecek olumsuz sonuçlar hakkında zamanında bilgilendirmişse işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerin ödenmesini isteyebilir. 
• İşsahibince verilen malzeme veya arsa ayıpları veya işsahibi talimatları dışında işsahibinin kusuru varsa yüklenici ayrıca zararının giderilmesini de isteyebilir. 

Eserin tamamlanması, işsahibi ile ilgili beklenmedik olay dolayısıyla imkânsızlaşırsa yüklenici, yaptığı işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerini isteyebilir. Örnek vermek gerekirse eser meydana getirilecek taşınmazın kamulaştırılması gösterilebilir. Sözleşme objektif ifa imkânsızlığı sebebiyle son bulur. Yüklenici eserin tamamlanmış kısmı ile alakalı olarak bedel ve bu bedele girmeyen diğer giderlerini isteyebilir.İfa imkânsızlığının ortaya çıkmasında işsahibi kusurluysa, yüklenicinin ayrıca tazminat isteme hakkı vardır.

Yüklenicinin kişisel özellikleri göz önünde tutularak yapılmış olan sözleşme, onun ölümü veya kusuru olmaksızın eseri tamamlama yeteneğini kaybetmesi durumunda kendiliğinden sona erer. Bu durumda işsahibi, eserin tamamlanan kısmından yararlanabilecek ise, onu kabul etmek ve karşılığını vermekle yükümlüdür. 

Bayar Hukuk Bürosu kurucusu Avukat Hüseyin BAYAR, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 482, 483, 484, 485 ve 486.maddelerin düzenlenmiş eser sözleşmesinin sona ermesi konusunda ifa, bedel aşımı, eserin yok olması ve ifa imkânsızlığı sebeplerine ilişkin kaleme almıştır.