Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Borçları

Yüklenici, üstlendiği edimleri işsahibinin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle ifa etmek zorundadır. 

Yüklenici üstlendiği eserin meydana getirilmesi konusunda uzman olduğu için eserin meydana getirilmesi sürecinde işsahibini aydınlatmakla da yükümlüdür. Sözgelimi eserin meydana getirilmesi için teslim edilmiş malzemenin uygunluğu konusunda işsahibinin aydınlatılması bu kapsamdadır. Yine eserin meydana getirileceği taşınmazın uygunluğu veya ayıpları hakkında da yine işsahibinin aydınlatılması gerekir. İşsahibinin talimatları ile eserin meydana getirilmesinin maliyeti artacaksa yüklenici bu konuda işsahibini aydınlatmalıdır. 

Yüklenicinin, işsahibinin malvarlığı veya canını tehlikeye düşürecek fiil ve davranışlardan kaçınması da yine özen yükümlülüğü kapsamında değerlendirilir. 

Yüklenicinin, işsahibine karşı yükümlendiği eseri meydana getirirken vakıf olduğu bilgileri, plan ve projeleri de başka yerde kullanmaması gerekir. 

Yüklenicinin işe zamanında başlamaması veya sözleşme hükümlerine aykırı olarak işi geciktirmesi ya da işsahibine yüklenemeyecek bir sebeple ortaya çıkan gecikme yüzünden bütün tahminlere göre yüklenicinin işi kararlaştırılan zamanda bitiremeyeceği açıkça anlaşılırsa, işsahibi teslim için belirlenen günü beklemek zorunda olmaksızın sözleşmeden dönebilir. Eserin, yüklenicinin kusuru yüzünden ayıplı veya sözleşmeye aykırı olarak meydana getirileceği açıkça görülüyorsa, işsahibi bunu önlemek üzere vereceği veya verdireceği uygun bir süre içinde yükleniciye, ayıbın veya aykırılığın giderilmesi; aksi takdirde hasar ve masrafları kendisine ait olmak üzere, onarımın veya işe devamın bir üçüncü kişiye verileceği konusunda ihtarda bulunabilir. 

Yüklenicinin özen borcundan doğan sorumluluğunun belirlenmesinde, benzer alandaki işleri üstlenen basiretli bir yüklenicinin göstermesi gereken meslekî ve teknik kurallara uygun davranışı esas alınır. 

Yüklenici, meydana getirilecek eseri doğrudan doğruya kendisi yapmak veya kendi yönetimi altında yaptırmakla yükümlüdür. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yüklenicinin kişisel özellikleri önem taşımıyorsa, işi başkasına da yaptırabilir. Yüklenicinin üstlendiği eser şahsı ile direkt alakalı ise eseri bizzat meydana getirmesi gerekir.Yüklenicinin eserin niteliğine göre kendisi, yardımcıları ya da üçüncü kişiler eliyle eseri meydana getirmesi sözleşme ile düzenlenebilir. Genel kural yüklenicinin işi bizzat kendisine bağımlı yardımcıları ile yapmasıdır. İşin niteliği elverdiği ölçüde yüklenici, alt yükleniciler ile işin yapımı konusunda anlaşabilir. Alt yüklenici tayini konusunda sözleşmede düzenleme varsa riayet edilmesi gerekir. 

İşin alt yükleniciye devri işsahibinin rızasına bağlı ise işsahibinden rıza alınması gerekir. İşsahibinin rızasının alınması konusunda bir şekil şartı olmamakla birlikte yazılı olarak alınması ihtilaf çıkması halinde ispat kolaylığı sağlayacaktır.

Yüklenici ile alt yüklenici arasında eserin meydana getirilmesi için yapılan sözleşme de eser sözleşmesi olarak kabul edilir. Yüklenici ile alt yüklenici arasında alacak borç ilişkisi kural olarak işsahibini bağlamaz. İşsahibi, ücret ödeme konusunda alt yükleniciye karşı da taahhütte bulunursa bu durumda sorumluluk üstlenmiş olur. 

İşsahibi, yüklenici ile alt yüklenici arasındaki sözleşmenin tarafı olmadığı için kural olarak alt yükleniciye talimat veremez. Alt yüklenici, asıl yüklenici ile olan eser sözleşmesindeki taahhütlerini işsahibine karşı da yüklenmeyi ayrıca taahhüt etmişse bu ihtimalde işsahibi, alt yükleniciye talimat verebilir. 

Bir taşınmaz üzerinde yapılan yapı veya diğer işlerde malzeme vererek veya vermeden emek sarf ettikleri için malzeme ve emek karşılığı olarak malik veya yükleniciden alacaklı olan alt yüklenici veya zanaatkarlar kanuni ipotek hakkının tescilini isteyebilirler. İşsahibi, asıl muhatabı yükleniciye ödeme yapmış olur fakat yüklenici, alt yükleniciye ödeme yapmaz ise alt yüklenicinin kanuni ipotek tesis etmesi söz konusu olur. 

Aksine âdet veya anlaşma olmadıkça yüklenici, eserin meydana getirilmesi için kullanılacak olan araç ve gereçleri kendisi sağlamak zorundadır. Malzeme sağlama borcu konusunda sözleşme ile düzenleme yapılması mümkündür. 

Malzeme yüklenici tarafından sağlanmışsa yüklenici, bu malzemenin ayıplı olması yüzünden işsahibine karşı, satıcı gibi sorumludur. Seçilen malzemenin ayıpsız olması gerekir. 

Malzeme işsahibi tarafından sağlanmışsa yüklenici, onları gereken özeni göstererek kullanmakla ve bundan dolayı hesap ve artanı geri vermekle yükümlüdür. Malzemenin işsahibi tarafından seçilmesi halinde olağan eser sözleşmesinden bahsedilir. Yüklenici tarafından teslim alınan malzemenin zarar görmemesi için gerekli tedbirler de yine yüklenici tarafından yerine getirilir. 

Malzemenin sigorta ettirilmesi işsahibinin yükümlülüğündedir. Sözleşme ile aksi kararlaştırılabilir. 

Yüklenici, malzemenin kullanılması ve artan malzeme konusunda işsahibine hesap vermekle yükümlüdür. 

Eser meydana getirilirken, işsahibinin sağladığı malzemenin veya eserin yapılması için gösterdiği yerin ayıplı olduğu anlaşılır veya eserin gereği gibi ya da zamanında meydana getirilmesini tehlikeye düşürecek başka bir durum ortaya çıkarsa, yüklenici bu durumu hemen işsahibine bildirmek zorundadır; bildirmezse bundan doğacak sonuçlardan sorumlu olur.Yüklenici, malzemenin veya eserin yapılması için gösterilen yerin ayıplı olması konusunda işsahibine hemen bildirimde bulunmaz ise meydana gelecek zarardan sorumlu olur. Bildirim sözlü veya yazılı olabilir. 

Yüklenici meydana getirdiği eseri teslimle yükümlü olduğu gibi işsahibi de tamamlanmış eseri teslim almakla yükümlüdür. Eserin teslimi ile birlikte yüklenicinin ücret alacağı da muaccel hale gelir. Esere ilişkin hasar ve yarar teslim ile birlikte işsahibine geçer. İşsahibinin teslim aldığı eseri muayene etmesi ve varsa ayıpları ile ilgili haklarını kullanmasına dair süreler de yine eserin teslimi ile başlar. 

Bayar Hukuk Bürosu kurucusu Avukat Hüseyin BAYAR, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 471, 472 ve 473. maddelerinde düzenlenmiş Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Borçları, genel hükümler, malzemenin temini ile işe başlama ve yürütme hakkında kaleme almıştır.