Güncellenme Tarihi: 07 Kasım 2024

Ceza Muhakemesi Kanununun 286 – 307 maddeleri arasında düzenlenmiştir.

İlk derece mahkemelerinden verilen hükümlere karşı temyiz yoluna başvurulabilir. Ancak, on beş yıl ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler, bölge adliye mahkemesince re'sen incelenir. Hükümden önce verilip hükme esas teşkil eden veya başkaca kanun yolu öngörülmemiş olan mahkeme kararlarına karşı da hükümle birlikte temyiz yoluna başvurulabilir.

Temyiz edilemeyecek hükümler şunlardır:

• Hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen 15.000 TL dahil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümleri,
• Üst sınırı 500 günü geçmeyen adlî para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümleri,
• Kanunlarda kesin olduğu belirtilmiş olan hükümler.

Temyiz istemi, hükmün gerekçesiyle birlikte tebliğ edildiği tarihten itibaren iki hafta içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır. Beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.

Tutuklu sanıklar, zabıt kâtibine veya ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunarak temyiz başvurusunda bulunabilir. Başvuru, deftere kaydedilerek sanığa bir örneği verilir ve ilgili mahkemeye gönderilir.

Süresi içinde yapılan temyiz başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller. Eğer hüküm, temyiz yoluna başvuran Cumhuriyet savcısına veya ilgililere gerekçesiyle birlikte açıklanmamışsa, yedi gün içinde gerekçe tebliğ edilir.

Temyiz istemi süresinden sonra yapılmışsa veya temyize kapalı bir hükme karşı başvurulmuşsa, mahkeme dilekçeyi reddeder. İlgili taraflar, bu red kararına itiraz edebilirler.

Aşağıda belirtilen suçlardan dolayı verilen cezalar temyize tabidir:

• Hakaret (Madde 125),
• Suç işlemeye tahrik (Madde 214),
• Cumhurbaşkanına hakaret (Madde 299),
• Silâhlı örgüt kurma (Madde 314).

Hukuka kesin aykırılık olarak kabul edilen durumlar şunlardır:

• Mahkemenin usulüne uygun teşekkül etmemiş olması,
• Hâkimin yasaklanmasına rağmen hükme katılması,
• Sanığın savunma hakkının sınırlandırılması,
• Hükmün gerekçesiz olması.

Sanığın yararına olan hukuk kurallarına aykırılık durumunda Cumhuriyet savcısı, sanık aleyhine temyiz başvurusunda bulunamaz.

Temyiz başvurusu Yargıtay’a ulaştıktan sonra, dosya ilgili ceza dairesine gönderilir ve burada ön inceleme yapılır. Dosyada eksik varsa giderilir; ardından dosya esas incelemeye alınır. Temyiz başvurusunda bulunan kişi, hükmün neden dolayı bozulmasını istediğini belirtmek zorundadır.

Temyiz başvurusunda nedenler belirtilmemişse, yedi gün içinde gerekçeler içeren ek dilekçe sunulabilir. Cumhuriyet savcısı, temyiz dilekçesinde sanık yararına mı yoksa aleyhine mi başvurduğunu açıkça belirtmelidir.

Yargıtay, temyiz edilen hükmü yalnızca temyiz başvurusunda belirtilen hukuka aykırılıklar çerçevesinde inceler. Ancak, temyiz dilekçesinde belirtilmemiş olsa da Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 289. maddesinde sayılan mutlak hukuka aykırılık hâlleri varsa, Yargıtay re’sen bozma kararı verebilir.

Yargıtay, on yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde duruşma yoluyla inceleme yapabilir. Sanık tutukluysa duruşmaya katılmak isteyemez.

Yargıtay, incelediği dosyada hukuka aykırılık bulamazsa, temyiz başvurusunu esastan reddeder. Hukuka aykırılık tespit edilirse, hükmün tamamını veya bir kısmını bozabilir. Bozma kararı gerekçelendirilir ve ayrıntıları belirtilir.

Yargıtay, hükmü bozma kararı verdiyse, dosya ilgili bölge adliye mahkemesine veya ilk derece mahkemesine gönderilir. Bu mahkemeler, Yargıtay’ın bozma kararına uygun yeni bir hüküm kurmak zorundadır. Mahkeme, Yargıtay’ın bozma gerekçesine uygun yeni bir inceleme yaparak nihai kararını verir.

Bozma kararından sonra davaya yeniden bakacak mahkeme, tarafların bozma gerekçesi hakkında görüşlerini aldıktan sonra dosyayı incelemeye devam eder. Yargıtay’ın bozma kararına uyulması halinde, yalnızca temyiz kanun yoluna başvurulabilir. Ancak mahkeme direnme kararı verirse, bu karar Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na gönderilir.

Temyiz kanun yolu, adaletin sağlanmasında ve hukuki denetimin gerçekleştirilmesinde kritik bir öneme sahiptir. Yargıtay, hukuka aykırılıkları değerlendirerek bireylerin haklarını korumaya katkı sağlar. Bu makale Avukat Hüseyin Bayar tarafından yazılmış olup Bayar Hukuk Bürosu’na aittir. İzinsiz kopyalanamaz veya kullanılamaz.