Güncellenme Tarihi: 06 Kasım 2024

Ceza Muhakemesi Kanununun 272 – 285. Maddeleri Kapsamında

Ceza yargılamasında, ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlere karşı başvurulabilecek bir yol olan istinaf, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 272 ila 285. maddeleri arasında düzenlenmiştir. İstinaf başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller ve kararın bölge adliye mahkemesi tarafından yeniden incelenmesine olanak tanır. Özellikle 15 yıl ve daha fazla hapis cezası içeren hükümler, re'sen incelenir. Hükme esas teşkil eden veya başka bir kanun yolu öngörülmeyen mahkeme kararlarına karşı da hükümle birlikte istinaf yoluna başvurulabilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu, bazı durumlarda istinaf başvurusuna sınırlamalar getirmiştir. Şu hallerde istinaf başvurusu yapılamaz:

• Hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen 15.000 TL veya daha düşük adli para cezalarına ilişkin mahkumiyet hükümlerine,
• 500 günü geçmeyen adli para cezası gerektiren suçlardan beraat hükümlerine,
• Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere.

Bu tür hükümler, tekerrüre esas teşkil etmez ve istinaf yoluna başvurulamaz.

İstinaf isteminde bulunmak için, hükmün gerekçesiyle birlikte tebliğ edildiği tarihten itibaren iki hafta içinde başvuru yapılmalıdır. Bu başvuru, hükmü veren mahkemeye bir dilekçe ile veya zabıt katibine beyanda bulunularak gerçekleştirilir. Tutuklu sanık veya şüpheliler, ceza infaz kurumu veya tutukevi müdürüne başvuruda bulunarak da istinaf yoluna gidebilirler.

Zabıt katibine yapılan başvuru beyanı tutanağa geçirilir ve hâkim tarafından onaylanır.

Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, ceza infaz kurumu veya tutukevi müdürüne dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir. Bu durumda dilekçe veya beyan, ilgili deftere kaydedilir ve sanığa bir örneği verilir.

İstinaf başvurusu kabul edildiğinde dosya bölge adliye mahkemesine gönderilir ve burada ilgili ceza dairesine tevzi edilir. Dosya üzerinde eksiklikler varsa giderilir ve ön inceleme yapılır.

Bölge adliye mahkemesi, dosya ve delilleri inceleyerek aşağıdaki kararları verebilir:

• Esastan Red: İlk derece mahkemesinin kararında usule veya esasa ilişkin herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilmezse, başvuru reddedilir.
• Düzeltme veya Bozma: Hukuka aykırılık tespit edilirse, kararı düzelterek veya bozarak yeni bir hüküm tesis eder.
• Duruşma Açma: Gerektiğinde duruşma açarak ya da dosya üzerinden inceleme yaparak karar verir.

Bölge adliye mahkemesi, dosyayı ilk derece mahkemesinin gerekçesi ve sunulan deliller doğrultusunda yeniden değerlendirir.

Başvurunun süresi içinde yapılmadığı veya başvuruya konu hükmün istinafa tabi olmadığı durumlarda başvuru reddedilir.

Bölge adliye mahkemesi tarafından verilen kararlar direnme yasağına tabidir; buna göre, mahkemenin kararlarına karşı direnilemez ve herhangi bir kanun yoluna gidilemez. Ancak, itiraz ve temyiz yolları saklıdır. Diğer kanunlarda temyiz edilebileceği belirtilen durumlar için bölge adliye mahkemesi yetkilidir.

Sanık, yokluğunda verilen hükümlere karşı eski hâle getirme isteminde bulunabilir ve bu süre içinde istinaf süresi de işlemeye devam eder. Bu durumda, sanığın ayrıca istinaf talebinde bulunması gerekmektedir. Eski hâle getirme istemi hakkında karar verilene kadar istinaf istemi ile ilgili işlemler ertelenir.

İstinaf süreci, hukuk sisteminin adil ve doğru işleyişini destekleyen önemli bir hak arama yoludur. Mahkemeler arasındaki bu inceleme mekanizması, yargılamalarda olası hataların düzeltilmesini sağlar ve hakların korunmasına katkıda bulunur. Bu makale Av. Hüseyin Bayar tarafından yazılmış olup Bayar Hukuk Bürosu'na aittir. İzinsiz kopyalanamaz veya kullanılamaz.