Güncellenme Tarihi: 01 Kasım 2024
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 40/3 hükmü ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141-144. maddelerinde düzenlenmiştir. Anayasaya göre, kişinin kamu görevlilerinin haksız işlemleri sonucunda uğradığı zarar, Devlet tarafından tazmin edilir. Ceza Muhakemesi Kanunu ise haksız yakalama, tutuklama, gözaltı, arama ve el koyma gibi tedbirlere maruz kalan kişilere tazminat hakkı sağlar.
Tazminat Hakkının Kapsamı
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda tazminat hakkına ilişkin durumlar sınırlı olarak belirtilmiştir. Bu kapsam, kıyas yoluyla genişletilemez; ancak yasanın sınırlı hükümleri dışında kalan, örneğin teknik araçlarla izleme gibi hukuksuz durumlar için genel yargıda tazminat talebi ile dava açılabilir. Tazminat talep edilebilecek haksız işlemler arasında şunlar yer alır:
- Kanuna aykırı olarak yakalanma veya tutuklanma
- Yasal gözaltı süresi içinde hâkim karşısına çıkarılmama
- Tutuklanırken haklarının bildirilmemesi
- Tutuklama gerekçelerinin açıklanmaması veya tutuklama hakkında yakınlarına bilgi verilmemesi
- Makûl sürede yargılamaya çıkarılmama veya karar verilmemesi
- Haksız şekilde el konulan eşyaların korunmaması veya zamanında iade edilmemesi
Tazminat Başvuru Şartları ve Süreleri
Tazminat talebinde bulunmak için belirli süre kısıtlamaları vardır. Nihai kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde ve her hâlde kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde başvuru yapılmalıdır. Başvurular, zarara uğrayan kişinin ikamet ettiği ağır ceza mahkemesinde yapılır. Başvuru dilekçesinde:
- Başvuru sahibinin kimlik ve adres bilgileri
- Zarara neden olan işlemin niteliği ve zararın büyüklüğü
- İlgili belgelerin eklenmesi gereklidir.
Eksik belge durumunda, başvurunun bir ay içinde tamamlanması istenir; aksi halde başvuru reddedilir.
Tazminatın Hesaplanması
Tazminatın belirlenmesinde, özellikle haksız tutuklu kalınan süre göz önünde bulundurulmalıdır. Maddi ve manevi zararlar hesaplanarak, kişinin uğradığı tüm kayıplar dikkate alınır. Mahkeme, tazminat hukukunun genel prensiplerine göre zararı değerlendirir ve uygun tazminat miktarını belirler.
Devletin Rücu Hakkı ve İdari Sorumluluk
Haksız işlemler nedeniyle tazminat ödeyen Devlet, bu zarardan sorumlu olan kamu görevlilerine rücu etme hakkına sahiptir. Devlet, görevini kötüye kullanan hâkim, savcı veya kayyımlara ödediği tazminat için bir yıl içinde rücu edebilir.
Tazminatın İadesi Gereken Durumlar
Ödenmiş tazminat, bazı durumlarda geri alınabilir:
- Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildikten sonra dava açılıp mahkûmiyet kararı verilmesi
- Yeniden yargılama sonucu beraat kararının mahkûmiyetle sonuçlanması
Bu durumlarda, savcının talebiyle mahkemeden alınan kararla geri ödeme süreci başlatılır.
Sonuç ve Özet
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat hakkı, kişilerin haksız yere uygulanan adli işlemlerden doğan zararlarının Devlet tarafından karşılanmasını sağlar. Bu hak, Anayasa ve Ceza Muhakemesi Kanunu ile güvence altına alınarak, bireylerin adalet karşısında korunmasını amaçlar.
Bu makale, Av. Hüseyin Bayar tarafından yazılmış olup Bayar Hukuk Bürosu'na aittir. İzinsiz kopyalanamaz.
