Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu (TCK 109)

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, bir kişinin özgürlüğünü kısıtlayarak onu istediği bir yerde bulunma veya istediği yere gitme hakkından mahrum bırakma durumunda işlenir. Türk Ceza Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenmiştir ve kişinin hürriyetine yönelik ciddi bir saldırı olarak kabul edilir.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun oluşması için şu unsurlar bulunmalıdır:

• Zorlama veya tehditle alıkoyma: Fail, mağdurun rızası dışında onu zorla bir yerde tutar veya gitmesini engeller.
• Özgürlüğün kısıtlanması: Mağdur, hür bir şekilde hareket etme özgürlüğünden yoksun bırakılır.
• Kasıt: Fail, bilerek ve isteyerek mağdurun özgürlüğünü sınırlandırır.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cezaları:

• 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası.
• Suç, cebir, tehdit veya hile kullanılarak işlenirse, ceza 2 yıldan 7 yıla kadar hapis olarak uygulanır.

Suçun cezalarını artıran ağırlaştırıcı sebepler şunlardır:

• Suçun, silahla veya birden fazla kişi tarafından işlenmesi,
• Suçun, kamu görevinin sağladığı nüfuz kullanılarak işlenmesi,
• Çocuklara, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olanlara, hamilelere veya avukatlara karşı işlenmesi.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda hafifletici sebepler şunlardır:

• Failin pişmanlık göstermesi ve mağdurun zararını telafi etmeye çalışması.
• Mağdurun kısa sürede serbest bırakılması veya zararın hafifletilmesi.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda verilen cezalar, Ceza İnfaz Kanunu hükümlerine göre infaz edilir. Fail, hapis cezası almışsa belirli şartlar altında denetimli serbestlikten yararlanabilir.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu şikayete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiğinde resen soruşturma başlatır ve kamu davası açar.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, genellikle HAGB kapsamına girmeyebilir. Ancak failin sabıkasız olması ve suçun hafif nitelikte olması durumunda HAGB kararı verilebilir.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu için zaman aşımı süresi 8 yıldır.

Eğer fail daha önce kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu işlemişse ve aynı suçu tekrar işlerse, ceza tekerrür hükümleri gereği artırılır.

Fail, mağdurun zararlarını telafi eder veya mağduru kısa sürede serbest bırakırsa, etkin pişmanlık hükümleri kapsamında ceza indirimi talep edebilir.

Mağdur, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu nedeniyle uğradığı zararları gidermek amacıyla fail hakkında tazminat davası açabilir.

Bir kişi, eski iş arkadaşını zorla arabasına bindirip onu saatlerce alıkoyar ve serbest bırakmazsa, bu durum kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu kapsamında değerlendirilir ve fail 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir. Eğer mağdur zorla veya tehdit altında tutulmuşsa ceza artırılabilir.

Yargıtay 6. Ceza Dairesi, bir olayda mağdurun cebir kullanılarak bir evde saatlerce zorla tutulmasını kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu olarak değerlendirmiş ve failin cezasını artırarak üst sınırdan ceza verilmesine hükmetmiştir.

• Mağdurlar, özgürlüğünün kısıtlanması durumunda derhal kolluk kuvvetlerine başvurarak olayı bildirmelidir. Olay yerindeki tanıklar, kamera kayıtları ve diğer deliller mağdurun lehine kullanılabilir.
• Eğer mağdur haksız yere alıkonulmuşsa, özgürlüğünün iadesi ve failin cezalandırılması için hukuki yollara başvurmaktan çekinmemelidir.
• Fail, mağdurla barışarak mağdurun uğradığı zararları karşılamayı kabul edebilir. Bu durum ceza indirimine neden olabilir.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, mağdurlar üzerinde derin psikolojik travmalara yol açar. Bu tür suçlar, toplumun özgürlük ve güvenlik duygusunu zedeler ve mağdurların toplumsal hayata uyum sağlamasını zorlaştırabilir. Mağdurların yaşadıkları travma, uzun süreli psikolojik destek gerektirebilir.